موضــوع کتـاب

اسلام - فرقه‌ها
کلام - تاریخ

چکــیده کتـاب

این کتاب از بخش‌های کلیات، فرقه‌های شیعه، فرقه‌های کلامی اهل سنت، مذاهب و فرق کلامی دیگر، فرقه‌هایی از غلات و تبیین برخی اصطلاحات گردآوری شده و هر بخش دارای فصولی است. علم فرقه‌شناسی با ملل و نحل، حدیث هفتاد و سه فرقه، فرق و مذاهب کلامی اسلامی، و نخستین اختلافات، فصل‌های بخش اول است. در فصل حدیث هفتاد و سه فرقه، یکی از احادیثی که طریق نجات نامیده شده، حدیث ثقلین است، که براساس این نوشتار، گذشته از حدیث سفینه، حدیث ثقلین که از روایات متواتر اسلامی است، نیز طریق نجات را روشن می‌سازد و آن پیروی از عترت و اهل بیت پیامبراکرم است.بخش دوم شامل مباحث: تعریف شیعه و فرقه‌های آن، تحولات سیاسی و اجتماعی در تاریخ تشیع، کیسانیه، زیدیه و فرقه‌های آن، شخصیت علمی و قیام زید بن علی، روش فکری و اندیشه‌های کلامی زیدیه، قیام‌ها و حکومت‌های زیدی، اسماعیلیه و انشعابات آن، اصول عقاید دانشمندان و آثار علمی اسماعیلیه، فاطمیان و قرامطه، فرقه‌های دیگر اسماعیلیه، شیعه اثناعشریه، مشاهیر متکلمان امامیه، فرقه‌های نصیریه و فرقه‌های شیخیه و کشفیه است. از فصول بخش سوم می‌توان به: اهل سنت و فرقه‌های آن، اهل الحدیث و حنبلیه، مذهب اشعریه، تحولات در مذهب اشعری و عقل‌گرایان اشعری، مشاهیر متکلمان اشعری، مذهب ماتریدیه، مقایسه آرای ماتریدی با عدلیه و اشعریه، مشاهیر متکلمان ماتریدیه، مذهب طحاویه، و مذهب وهابیه اشاره کرد. در فصل اهل الحدیث و حنبلیه آمده است: عده‌ای از سلف ـ و شاید اکثریت آنان ـ در زمینه آیات و احادیث مربوط به صفات الهی ـ به ویژه صفات خبریه ـ راه تفویض را برگزیدند و ضمن ایمان به همه آنچه در کتاب و سنت درباره صفات خداوند آمده است، از حمل آنها به معانی ظاهری که مستلزم تشبیه است، اجتناب کردند. بخش چهارم مطالب فصل‌های: خوارج، جهمیه، ضراریه نجاریه کرامیه، فرقه مرجئه، فرقه قدریه، مذهب معتزله، تحولات تاریخی در مذهب معتزله و بخش پنجم نیز فصل‌های: غلو و غالیان، فرقه دروزیه، فرقه اهل حق و بخش ششم فصل‌های: حشویه و رافضه، عدلیه، تفویض و مفوضه، تأویل و مؤوله، صفاتیه و معطله، مشبهه و مجسمه، تفضیلیه و وعیدیه را در خود گنجانده‌اند.